نکاتی مهم و مفید که باید درباره دندان عقل بدانید
دندان‌های عقل سومین و آخرین مجموعه از دندان‌های مولار (که در زبان عامیانه آسیاب گفته می شوند) هستند معمولا در سنین 17 تا 21 سالگی می روید. اکثر بزرگسالان 4 تا دندان عقل دارند ولی برخی هم ممکن است دندان های کمتری داشته باشند. دندان عقل معمولا در هنگام رشد، روی دندان های دیگر تاثیر می گذارد و موجب بروز مشکلاتی می شود.وجود دندان عقل قطعا هیچ کسی را باهوش‌تر نمی‌کند! این دندان‌ها «دندان عقل» نامیده می‌شوند چون معمولا وقتی رشد می‌کنند که سن انسان‌ها از دوران بلوغ عبور می‌کند؛ یعنی بین ۱۷ تا ۲۱ سالگی. دندان‌های عقل در انتهای دهان و در بخش انتهایی لثه بیرون می‌آیند و ۲تای آن‌ها در قسمت بالایی لثه و ۲تای آن‌ها هم در قسمت پایینی لثه شکل می‌گیرند.
علائم رویش دندان عقل
درد شدید در سمت گوش، چشم یا سر می تواند نشانه دندان آبسه ای باشد. دندان‌های عقل نهفته در معرض عفونت هستند، اما آبسه به دلیل پوسیدگی دندان هم می تواند باشد.
درد فک یا درد در پشت دهان ممکن است به خاطر دندان‌های عقل باشد، اما همچنین می تواند نشانه ای از اختلال TMJ باشد.
فشار و یا سوزش در لثه های خود در پشت دهان.
لثه های متورم یا برش های قابل مشاهده در لثه.
گوش درد مداوم یا سردرد شدید می تواند زمانی اتفاق بیفتد که دندان عقل می کوشد تا راه خود را به پایین پیدا کند ولی فضای کافی در دهان ندارد. فشار به بافت ها و دندان های اطراف وارد می شود و باعث می شود؛ درد شدیدی در دهان و بالاتر از آن احساس شود.
یک تصور غلط رایج این است که تغییر در تراز دندان ها ممکن است موجب فشرده شدن دندان عقل شود. با این حال، هیچ شاهد بالینی برای حمایت از این نظریه محبوب وجود ندارد.
دندان‌های عقل، همیشه نهفته هستند؟!
دندان‌های عقل از جنس دندان‌های آسیاب هستند که به‌عنوان محکم‌ترین و پهن‌ترین دندان‌ها شناخته می‌شوند و برای خرد کردن یا آسیاب کردن مواد غذایی کاربرد دارند. با این‌حال، دندان‌های عقل به‌صورت کامل در دهان همه افراد به‌وجود نمی‌آیند. بعضی از صاحب‌نظران بر این باورند که فک انسان‌ها به‌مرور زمان و به‌علت تغییرات مختلف در رژیم غذایی تغییر کرده است و چنین اتفاقی از همین تغییرات نشات می‌گیرد.
دندان‌های عقل ذاتا مشکلات مختلفی را برای انسان‌ها ایجاد می‌کنند که قابل قیاس با دندان‌های دیگر نیست. اصلی‌ترین مشکل نیز فشار و التهابی است که از سوی دندان عقل بر لثه وارد می‌شود. این فشار به دلیل کمبود فضای کافی برای بیرون آمدن دندان از لثه اتفاق می‌افتد و می‌تواند منجر به درد و التهاب لثه‌ها شود. آمارها نشان می‌دهند که در کشوری مثل آمریکا سالانه حدود ۱۰ میلیون دندان عقل از دهان افراد کشیده می‌شود.
کشیدن دندان عقل با شیوه‌های عادی
این‌که دندان‌پزشک از چه شیوه‌ای برای کشیدن دندان عقل استفاده کند، به این نکته بستگی دارد که این دندان‌ها تا چه اندازه از لثه بیرون آمده باشند. اگر دندان عقل کاملا از لثه بیرون زده باشد، دندان‌پزشک می‌تواند از شیوه‌های عادی و ساده برای کشیدن آن کمک بگیرد. این کار معمولا با بی‌حس کردن لثه و سپس بی‌حس کردن شدیدتر بخش مورد نظر برای کشیدن شروع می‌شود. دندان‌پزشک ابتدا دندان را با ابزاری به‌نام «الواتور» (elevator) شُل می‌کند و سپس آن را با استفاده از انبر یا «فورسپس» (forceps) دندانپزشکی بیرون می‌کشد. سپس ناحیه مورد نظر تمیز می‌شود و با پانسمان بسته می‌شود تا خون‌ریزی متوقف شود.
پس از کشیدن دندان عقل چه اتفاقی می‌افتد؟
ناحیه مربوط به دندان کشیده‌شده احتمالا در روز اول کمی خون‌ریزی خواهد کرد. فرد بیمار هم شاید برای چند روز احساس درد و تورم در دهان داشته باشد. هر گونه کبودی هم پس از چند روز از بین می‌رود. ضمنا، دندان‌ها حدودا برای ۲۴ ساعت نباید مسواک زده شوند. پس از ۲۴ ساعت که روند مسواک زدن به حالت عادی برمی‌گردد، فرد باید هر ۲ ساعت یک‌بار از آب‌نمک گرم یا دهان‌شویه استفاده کند و این کار را به مدت یک هفته ادامه دهد.
کشیدن دندان عقل با جراحی
اگر دندان عقل زیر خط لثه قرار داشته باشد، احتمالا مجبور به کشیدن آن باشید. بعضی از دندان‌پزشکان ترجیح می‌دهند که افرادی با این شرایط را به جراح دهان و دهان ارجاع دهند، اما بسیاری از دندان‌پزشکان نیز روندهای لازم برای کشیدن این دندان‌های عقل را خودشان به انجام می‌رسانند. در شروع این جراحی، دندان‌پزشک یا جراح از داروی لازم برای بی‌حسی و خواب‌آلودگی استفاده می‌کند تا فرد درد را احساس نکند و بعدا چیز خاصی به یاد نیاورد. سپس لثه با کمک بُرش‌های مخصوص باز خواهد شد و قسمت استخوانی دندان از لثه جدا می‌شود تا جراح یا دندان‌پزشک به ریشه برسد. بعضا جراح یا دندان‌پزشک مجبور است که این دندان‌های عقل را به چند تکه تقسیم کند تا سوراخ ایجادشده در لثه تا حداکثر امکان کوچک باقی بماند.
مراقبت‌های پس از جراحی دندان عقل
پس از جراحی دندان عقل بهتر است که همراه با یکی از نزدیکان و با استفاده از خودروی شخص دیگری به خانه برگردید زیرا حالت گیجی و خواب‌آلودگی ناشی از داروها هنوز پابرجا خواهد بود. برای کنترل درد نیز می‌توانید از داروهای مسکّن بدون نسخه استفاده کنید. البته جراح یا دندان‌پزشک می‌تواند مسکّن‌های تجویزی هم برای شما در نظر بگیرد. این مساله به تشخیص او بستگی دارد.
شما باید بتوانید پس از گذشت یک روز، فعالیت‌های عادی زندگی را از سر بگیرید. برای این‌که روند بهبودی، سریع‌تر پیش برود و درد شما هم بهتر تسکین پیدا کند، باید کارهای زیر را انجام دهید:
• کمپرس یخ را روی صورت و ناحیه فک بگذارید تا درد و تورم را کاهش دهید.
• بیش از حد آب دهان‌تان را تف نکنید زیرا لخته خون نباید بیش از حد تکان بخورد و حالت لازم را از دست بدهد. همین لخته خون است که خون‌ریزی در ناحیه مورد نظر را متوقف می‌کند.
• مقدار زیادی آب بنوشید اما حداقل برای ۲۴ ساعت طرف نوشیدنی‌های داغ و نوشابه‌ها نروید.
• احتمالا برای مدتی حدود یک هفته نخواهید توانست دهان‌تان را به‌طور کامل باز کنید. بنابراین، در این مدت از مواد غذایی نرم استفاده کنید تا باعث تحریک ناحیه کشیدگی دندان نشوید.