یک دندانپزشک برای انجام بسیاری از فعالیت های خویش نیازمند تهیه قالب مشخصی از دندان است؛ زیرا قالبگیری دندانپزشک را قادر می سازد که بتوان به طور کامل دندان و بافت های اطراف آن را تشخیص دهد. در این زمینه انواع بسیاری از مواد قالبگیری در دندانپزشکی مورد استفاده قرار می گیرد که در ادامه به برخی از آنها اشاره شده است. همچنین مطالبی مبنی بر نکات اصلی در مورد تهیه قالب ارائه گردیده است. قالبگیری از محیط داخلی دندان برای انجام بسیاری از اقدامات بر روی دندان، امر ضروری می باشد.
در بسیاری از درمان‌های دندانپزشکی، قالبگیری از محیط دهان و دندان امری ضروری است. قالبگیری در دندانپزشکی به منظور ایجاد یک مدل برای تشخیص شرایط دهان بیمار، ساختن یک تری اختصاصی، کراون موقت و یا برای تکنسین‌های لابراتوار به منظور ساختن یک کست از فک بیمار گرفته می‌شود. امروزه مواد قالبگیری مختلفی با خصوصیات متنوعی در بازار موجود می‌باشند.دستیار دندانپزشک مسئول دانستن انواع مختلف مواد قالبگیری مورد استفاده در مطب، راه اندازی و ست آپ ماده قالبگیری و روش کار، مخلوط کردن مواد قالبگیری است.
تری‌های قالبگیری (Impression Tray)
تری‌های قالبگیری به منظور به دست آوردن یک تجسم مناسب و دقیق از ناحیه مورد نظر طراحی شده اند. نوع تری انتخاب شده برای یک یک روش به دو عامل بستگی دارد:
- اولویت کاری دندانپزشک
- آنچه نتیجه دقیق‌‌تر را برای ناحیه مورد نظر در درمان به همراه خواهد آورد.
انواع Trayهای قالبگیری از نظر شکل
- Quadrant tray: برای پوشش نیمی از قوس فک
- Section tray: برای پوشش دندان‌های قدامی
- Full arch tray: پوشش قوس کامل فک
انواع Trayهای قالبگیری از نظر عملکرد
A: تری فلزی که برای قالبگیری اولیه استفاده می‌شود.
B: تری فلزی صاف که برای قالبگیری با هیدروکلوئید برگشت پذیر استفاده می‌شود.
C: تری دارای حفره که برای قالبگری اولیه و نهایی استفاده می‌شود.
D: تری Gauze که برای ثبت بایت استفاده می‌شود.
E: تری Triple که برای قالبگیری نهایی و ثبت بایت همزمان استفاده می‌شود.
F: تری آکریلی اختصاصی که برای قالبگیری نهایی برای پروتز ثابت و متحرک استفاده می‌شود.
G: تری وکیوم اختصاصی که برای سفید کردن دندان‌ها و روکش موقت استفاده می‌شود.
مواد قالبگیری به دلیل کیفیت خاصی که در ثبت جزئیات دارند، به دندانپزشک اجازه می‌دهند که بهترین و با دقت‌‌ترین نگاره را از دندان و بافت‌های اطراف به دست آورد. قالبگیری نگاره منفی از دندان و ساختارهای اطراف آن است اما زمانی که قالبگیری توسط گچ ریخته‌گری شده تا مدل ایجاد شود، شاهد ایجاد نگاره مثبت از دندان و بافت‌های اطراف آن خواهیم بود. این مدل را به عنوان کست می‌شناسیم.
انواع قالبگیری
قالبگیری اولیه
قالبگیری اولیه برای موارد زیر استفاده می‌گردد:
*مدل تشخیصی
*تری‌های اختصاصی
*روکش موقت
*ارتودونسی
*مدل درمان و سابقه درمان
قالبگیری نهایی، جزئیات دقیق ساختار بافت و دندان را برای تکنسین لابرتوار در بحث ایجاد ترمیم نشان می‌دهد.
ثبت اکلوزال (بایت)
هنگام بستن دندان‌ها (بایت)، رابطه ی اکلوزالی دندان‌های ماگزیلاری و فک پایین را تولید می‌کند.
سازه گچی تشخیصی:
سازه گچی (cast) تشخیصی، مدلی است که از قالبگیری به دست می‌آید. مواد منحصرا برای ساخت کست‌های تشخیصی به کار می‌روند.
مدل گچی، تقریبا زمانی استفاده می‌شود که مقاومت مدل مهم و ابعاد مدل مهم نیست اما به علت ظاهر آن که مشابه محیط داخل دهان است، برای تشخیص و کار در لابراتوار عالی است.
dental stone نوعی گچ است اما قوی‌‌تر از مدل گچی و معمولا زمانی استفاده می‌شود که تشخیص دوره‌ای زمان بر مطرح باشد یا خود cast برای طراحی و ساخت مورد استفاده قرار گیرد. برای مثال: ساخت retainer، یک tray اختصاصی، یا ایجاد یک cast برای لابراتور توسط تکنسین لابراتوار.
نسبت آب به پودر
گرچه گچ و سنگ دندان دارای فرمول شیمیایی مشابه هستند، اما ساختار فیزیکی آنها متفاوت است و لازم است از نسبت آب به پودر خاص برای هر یک استفاده شود. نسبت آب به پودر تأثیر قابل توجهی بر زمان تنظیم و مقاومت هر محصول گچ دارد. آب با حجم (cc) و پودر با وزن (g) اندازه گیری می‌شود.
*هر نوع کست دارای یک نسبت آب به پودر مشخص است که توسط سازنده مشخص شده است.
اثرات cast بر setting time
اختصاص زمان کاری کافی به منظور میکس مواد و انتقال آنها به قالبگیری موضوع با اهمیتی است. setting time، طول زمانی است که میکس گچ یا stone به ماده جامد تبدیل شود. Setting time گچ، از فاکتورهای جدول زیر تبعیت می‌کنند:
ریختن و ایجاد کست تشخیصی
سه روش معمولاً برای ریختن کست‌های تشخیصی استفاده می‌شود:
- روش double-pour
- روش box-and-pour
- روش inverted-pour
*تنها تفاوت این سه روش در قسمت فرم دهی و تشکیل پایه (base) کار است.
ویرایش (trim) کست‌های تشخیصی
هنگامی که کست‌های تشخیصی برای ارائه کیس یا به عنوان بخشی از پرونده دائمی بیمار مورد استفاده قرار می‌گیرند، باید ظاهر زیبایی داشته باشند. این کار با تقسیم کست به یک استاندارد هندسی انجام می‌شود.
- کست‌ها با استفاده از یک دستگاه برش دهنده مدل (model trimmer)، برش داده می‌شوند.
- دستگاه model trimmer، دستگاهی ست که در لابراتوار نصب شده است.
- این دستگاه دارای یک چرخ سایشی دایره‌ای است که در زاویه 90 درجه کست تنظیم می‌شود.
- در این گام نیاز است تا یک مدل از جنس واکس برای نمایش ثبت اکلوزالی فک در حین پروسه trimming مورد استفاده قرار گیرد.
- علاوه بر این طراحی کست‌ها شامل موارد آناتومیک و بخش مربوط به base کار (art portion) نیز هستند.
- بخش آناتومیک و تشریحی شامل دندان‌ها، مخاط دهان و ضمائم عضلانی است
- این بخش دو سوم سهم طراحی کل کست را برعهده دارد.
- و بخش Art portion، فرم دهی base را محقق می‌سازد.
- و یک سوم سهم طراحی کست را بر عهده دارد.
- این بخش نباید بیشتر از 0.5 اینچ ضخامت داشته باشد.
قالبگیری نهایی
همانطور که پیش از این بحث شد، قالبگیری نهایی برای ایجاد دقت بیشتر در سازه دندان مورد نظر یا بافت اطراف لثه در کار تکنسین لابراتوار یا پزشک ایجاد و طراحی می‌شود. با ذکر این نکته در ادامه به بررسی مواد قالبگیری خواهیم پرداخت.